Sociale geschiedenis | Indische straatnamen. Een Indisch-Nijmeegse buurt in een nieuw stadsdeel

Pieke Hooghoff

Het nieuwe stadsdeel Nijmegen-Noord leent zich voor een voorstel tot het toewijzen van straatnamen.1) Na de straten in Dukenburg die nummers hebben, de kruiden- en fruitnamen en de popmusici leek het me een goed idee Indische Nijmegenaren met een straat of pad eervolle aandacht te schenken en aan aanvraag te doen. Voor mijn boek Bandoeng aan de Waal heb ik veel Indische Nijmegenaren gesproken die een bijzonder leven hadden geleid en van wie bijna niemand dat wist. 2) Er bestaat weliswaar een Indische buurt, maar de straten daar hebben namen van Indische plaatsen of eilanden. Meerdere steden in Nederland hebben zo’n Indische buurt. Deze buurt staat in 2009 op de lijst om Beschermd stadsbeeld te worden. En onlangs is er één nieuwe straat aan toegevoegd, de Bandoengstraat. Na de Tjalie Robinsonstraat is er geen Nijmeegse straat meer naar een Indische Nijmegenaar vernoemd.

Nijmegen en Indië
Dat er banden tussen Nijmegen en Indië hebben bestaan, is niet bij iedereen bekend. Tegenwoordig wonen in Nijmegen naar schatting meer dan vijfduizend mensen met een Indische achtergrond: nakomelingen van Indische Nijmegenaren die zich voor de Tweede Wereldoorlog in Nijmegen hadden gevestigd, van kolonialen en andere Indischgasten, Molukkers en de repatrianten van na 1945. Daarnaast telt Nijmegen een grote groep mensen die zich Indisch voelt. Het is best mogelijk dat dan bijna 10.000 mensen in de stad een Indië-connectie hebben. Dat bleek bij het speuren naar verhalen uit het Indisch-Nijmeegse verleden van stadgenoten met een boeiend levensverhaal.

Voorstel aan de Gemeenteraad van Nijmegen
Het voorstel dat ik in 2007 heb ingediend werd door de gemeente Nijmegen positief ontvangen, goedgekeurd en wat uitgebreid. In de vergadering van 14 september 2007 bleek de instemming tegenover het voorstel. Het antwoord uit de brief van mevrouw P. Hooghoff over vernoeming Indische Nijmegenaren meldt: ” De Commissie Straatnaamgeving is van mening dat dit onderwerp weliswaar vrij gevoelig liggen kan, maar dat het wel degelijk een belangrijk deel van de Nijmeegse geschiedenis betreft en dat, mede omdat het een groep betreft die niet snel voor zichzelf iets opeist, dit verleden al teveel onderbelicht gelaten is. Besloten wordt dat getracht zal worden een cluster van bij dit thema behorende namen op te stellen, ten behoeve van de reservelijst.” De reservelijst is een vrij definitieve lijst waarop alleen serieuze voorstellen staan. Men vond het zinvol om in het nieuwe Nijmegen-Noord een buurt aan te wijzen voor Indische Nijmegenaren, De Grote Boel in Groot-Oosterhout. Dat is het gebied tussen de spoorlijn Nijmegen-Arnhem ligt en de Griftdijk. Het kan echter nog jaren duren eer bekend is hoeveel en welke straten het worden. Het is mede afhankelijk van de realisatie van alle bouwplannen voor het gebied. Als het zover is dat na de bouw de straat zijn naam krijgt, dan zal er een ceremonie en een feestje komen.

Gemeenteraadscommissie Straatnaamgeving De Commissie Straatnaamgeving bereidt de voorstellen voor waarover de Gemeenteraad gaat besluiten. De invulling van de namen is ook het werk van de Commissie en gebeurt volgens officiële regels. Zij plaatsen serieuze, goedgekeurde voorstellen op de zogenoemde Reservelijst. De definitieve keuze wordt door de Raad gedaan, maar burgers kunnen suggesties indienen. De geselecteerde namen behoren die van niet meer in leven zijnde personen te zijn. Zij hadden zowel Nijmeegse als Indische of Molukse banden en waren maatschappelijk of cultureel relevant. Samen met de Stichting SARI die het idee ondersteunt, is een voorlopige lijst samengesteld van Indische Nederlanders en Molukkers. De lijst kan nog worden aangevuld. Zo kan een een geschikte kandidatenlijst waarmee rekening wordt gehouden, worden ingeleverd. 3)

Uitzicht op Nijmegen-Noord  Foto: HermanSchimmel.nl

Uitzicht op Nijmegen-Noord
Foto: HermanSchimmel.nl

Een van de personen die ik voor ogen heb is de bijzondere Nijmegenaar Wilhelm Linnemann, van wie ik de memoires zal bezorgen en over wie ik met prof. F. Ormeling (jarenlang redacteur van de Grote Bosatlas) in 2005 een artikel publiceerde in Caert Thresoor. Een kartograaf, 1895-1968, die in Nijmegen leefde en werkte nadat hij met zijn Nijmeegse vrouw in 1936 uit voormalig Nederlands-Indië was vertrokken. Als KNIL-kapitein deed hij belangrijk kaarteringswerk uit op Sumatra, Celebes [Sulawesie] en op Java. In Nederland heeft hij zijn belangwekkende memoires geschreven in de jaren dat hij in Nijmegen woonde. 4)

Nieuw: de Bandoengstraat in de bestaande Indische buurt

Indische buurt Nijmegen  Foto: © Directwonen.nl
Indische buurt Nijmegen
Foto: © Directwonen.nl

In Nijmegen ligt een Indische buurt in de wijk Galgenveld die wordt begrensd door de Groesbeekseweg, Heyendaalseweg, Archipelstraat en Delistraat. De straat waar nieuwbouwwoningen komen krijgt na een amendement van het CDA de nieuwe Indische naam Bandoengstraat, in plaats van de de naam Makassar. De gemeenteraad nam het voorstel voor de Bandoengstraat in maart 2008 aan met de overwegingen dat : Bandoeng de hoofdstad van de provincie West-Java op het eiland Java is met ongeveer 2,7 miljoen inwoners; Bandoeng; in Bandoeng in 1955 de Bandoengconferentie plaatsvond.
Bij die conferentie werd het “kolonialisme in al zijn verschijningsvormen door 29 Aziatische en Afrikaanse landen” veroordeeld; in mijn boek Bandoeng aan de Waal, over de banden van Nijmegen met Indië, heb ik bekende en minder bekende Nijmegenaren met een Indische achtergrond geportretteerd. Ook werd gemeld dat het “Hallo Bandoeng” bekend is van de eerste radiotelefoongesprekken in 1928 tussen Nederland en Nederland Indië via de kortegolfzender Radio Kootwijk. Deze aspecten geven de naam Bandoengstraat in de Indische buurt een grotere historische meerwaarde dan de naam Makassarstraat. 5)

Sinds 1995: de Tjalie Robinsonstraat
Gelukkig bestaat er al sinds 1992 een straat die is genoemd naar een Indo: de Tjalie Robinsonstraat in Nijmegen Nieuw-West. Tjalie Robinson, alias Vincent Mahieu (oorspronkelijke naam Jan Boon, 1911-1974) was journalist en schrijver. Hij werd geboren in de Nijmeegse Dominicanenstraat 115-117 toen zijn vader als KNIL-militair met verlof was in Nederland. Boon woonde maar korte tijd in Nijmegen. Later schreef hij onder de naam van zijn Indische moeder, Robinson. In de jaren vijftig schreef hij voor het blad de Nieuwsgier. In 1955 kwam hij met zijn gezin naar Nederland waar hij pleitte voor het behoud van de Indische cultuur, tegen de druk van de assimiliatie van die tijd in. Hij was ook actief als pleitbezorger voor de overkomst van Indische achterblijvers. Hij wordt geroemd om zijn virtuoos taalgebruik van het Nederlands en de mengtaal petjoh, die door de kleine boeng werd gebruikt. Hij richtte in 1958 het blad Tong Tong, later Moesson, op dat de spreekbuis voor Indisch Nederland werd. De Pasar Malam Besar in Den Haag is ook een activiteit die door zijn inzet is ontstaan. In een afzonderlijk artikel besteedt IndischHistorisch.nl aandacht aan de “Nijmegenaar” Jan Boon-Tjalie Robinson-Vincent Mahieu. De stad is hem in ieder geval niet vergeten.

Lees hier artikel van Pieke Hooghoff: Tjalie Robinson, de Tjalie Robinsonstraat en Nijmegen.

Vragen en reacties?
Mijn keuze voor met name Wilhelm Linnemann kan ik verder toelichten en er zijn (in samenwerking met de Stichting SARI) nog andere Indische Nijmegenaren die wellicht in aanmerking komen. Hebt u nog vragen of opmerkingen, aanvullingen wellicht? U kunt met ons contact opnemen door te mailen naar info@indischhistorisch.nl of via het contactformulier. Of wissel met andere Indischen en niet-Indischen ervaringen en informatie uit op het Forum

© Pieke Hooghoff 2009

Noten
1) Internet: www.nijmegen.nl. Met de Waalsprong wordt een nieuw stadsdeel in Nijmegen gerealiseerd, Nijmegen-Noord. De Waalsprong is een uitbreiding van de gemeente Nijmegen ten noorden van de Waal, direct tegenover het stadscentrum. Tot 2018/2020 worden hier bijna 12.000 woningen gerealiseerd. Naast woningen komen er de Citadel (een centrumgebied met woningen, voorzieningen, winkels en kantoren), bedrijventerreinen, de Landschapszone (een water- en recreatiegebied), sportterreinen, scholen en wegen. De jaren zeventigwijk Nijmegen Dukenburg kreeg destijds een toewijzing van straatnummers van de wijken, bijvoorbeeld Malvert 22-12. Het huidige gemeentebestuur heeft aangegeven de nieuwe straten namen te geven. De gemeente werkt nu aan het nieuwe stadsdeel Nijmegen-Noord. De ambtelijke Werkgroep straatnaamgeving vergaderde in januari 2008 over (toekomstige) straten in het stadsdeel Nijmegen-Noord en de daarvoor te volgen procedures. De espreking concentreerde zich op begrenzing en naamgeving van de buurten. Als die duidelijk zijn, kunnen in een later stadium per buurt thema’s en straatnamen bedacht worden.
2) Pieke Hooghoff, Bandoeng aan de Waal. Indische Nijmegenaren in het begin van de twintigste eeuw, 1900-1940, Nijmegen 2000. Uitgeverij Roelants. Hierin is de geschiedenis van Indische Nijmegenaren 1900-1940 beschreven. In Nijmegen woont een behoorlijk aantal oud-Indischgasten en Indische Nederlanders of Indo-Europeanen die naar de stad aan de Waal zijn getrokken; nakomelingen van kolonialen en andere Indischgasten en ook van de repatrianten van na 1945 (koloniale militairen, ondernemers, religieuzen en onderwijzers). Verhalen van illustere Indische Nijmegenaren als schrijver Tjalie Robinson en schilder Jan Toorop komen in het boek voor.
3) Website van de gemeente Nijmegen en de naamgeving is ook uitgebreid beschreven op www.waalstadpolitiek.nl.
4) Noviomagus.nl/gastredactie
5) Pieke Hooghoff, Bandoeng aan de Waal.

 

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Time limit is exhausted. Please reload CAPTCHA.

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.