door Pieke Hooghoff

In mijn eerste verhaal Nono Wardenaar, een veelzijdig talent, kunstenaar en organisator heb ik al geschreven over de tomeloze energie en wilskracht die hij bezat om zijn plannen tot uitvoer te brengen. Hij was nog jong, zeventien jaar, toen hij in 1952 in Nederland aankwam, samen met zijjn ouders en twee zussen. Het gezin zou zich in Nijmegen vestigen. Twee andere zussen bleven in Indonesië. Zijn ouders kwamen in dat jaar 1952 naar Nederland met drie van hun vijf kinderen en grootmoeder.

Nono Wardenaar begin jaren zeventig.
Bron foto: De Gelderlander.

Zoals veel Indischen had hij veel respect voor de ouderen en voelde zich heel erg bij hen betrokken. Ook gaf hij veel sociale hulp. Hij was op verschillende terreinen actief, naast zijn werk zat hij in een band en richtte hij Indische verenigingen op als Soerobojo en Indo-Inn op. Deze laatste is nog steeds de organisator van de jaarlijkse pasar malam in Nijmegen.

Het werk aan de film
Nono beschikte over een enorme gedrevenheid. Dat leidde ertoe dat hij in 1980 startte met een (video)filmproductie. Het was bijna veertig jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog en hij wilde de jongere generaties op de hoogte brengen van de eigen geschiedenis en de stem laten horen van de eerste generatie die al op leeftijd was gekomen. In 1985 moest de film zijn afgerond, ook al omdat Nono dan vijftig jaar werd. De titel De droom die van ons scheidt is ontleend aan een uitspraak van een geïnterviewde uit de film. Tegelijkertijd bracht hij een boek uit met zelfgemaakte tekeningen en met dezelfde titel. Met de film wil hij laten zien door welke bril de Indische Nederlander ons land ziet, en wie hij is. Voor zijn videoproductie nam Nono Wardenaar tientallen interviews af.

Nono was een goede netwerker en in de jaren tachtig zocht hij toenadering tot de Hogeschool Gelderse Leergangen/Interstudie op de Schulenburgweg in het Nijmeegse stadsdeel Dukenburg Nijmegen. Nono Wardenaar woonde daar in de wijk Meijhorst. Juist in die tijd leefden er ideeën in het onderwijs om bewust ruimte te bieden aan omwonenden. Directeur Leo van Beek vond het een goed plan om contacten met de burgers in de wijk aan te gaan. Nono kon aan de slag gaan met zijn project en dat niet alleen.

Frans Klein Schiphorst ondersteunde Nono Wardenaar technisch bij het maken van zijn film

Hij kreeg van Interstudie alle medewerking. Hij kon audio-visuele apparatuur lenen en kreeg technische ondersteuning van Frans Kleinschiphorst (foto) en begeleiding van docent Jos Hilte vanuit de Projectgroep Intercultureel Onderwijs. Hij werd bijgestaan door een goede vriend Ronny Suoth. De activiteiten waren ondergebracht in een culturele stichting OR-Mupro.

Film als onderwijsmateriaal
In 1985 brengt de Stichting OR-Mupro een aankondiging uit over de film. Daarin wordt een documentaire genoemd die de leefwijze en opvattingen van de tot de groep Indische Nederlanders gerekenden in Nederland in de periode 1945-1985, weergeeft. Er is een officiële overeenkomst over de samenwerking die in januari 1985 bekrachtigd. Het bericht Video-produktie “Indische struktuur in de Nederlandse gemeenschap” meldde:”Als film zal als onderwijs- en voorlichtingsmateriaal op een zo breed mogelijk publiek gericht zijn. De werktitel was de Indische struktuur in de Nederlandse gemeenschap; waarbij met Indische de Indisch-Nederlandse wordt bedoeld. De film schetst de historie van deze mensen afkomstig uit het voormalig Nederlands-Indië voor wat betreft de ontwikkelingen in hun integratieproces. De film zou een terugblik zijn zonder tegenstellingen en conflicten te vermijden. Leerzame herinneringen vormen de rode draad in dit verhaal, waardoor de videofilm ook in voorlichtingsverband voor vele niet Indische Nederlanders een ontspannen kijk zal geven op het leven gedurende 40 jaar in Nederland van deze straks weggeïntegreerde groep uit een 300jarig verleden.
OR-Mupro wil bijdragen aan een beter begrip en verstandhouding tussen de autochtonen en allochtonen in Nederland en de erkenning van de opofferingen die de Indische Nederlanders hebben moeten brengen om hun integratieproces te bewerkstellingen.“

De productie

Ronny Suoth hield interviews met Indischen voor Nono Wardenaar’s film

Nono Wardenaar en Ronny Suoth deden het werk. Nono was regisseur en Ronny deed de meeste interviews bij de mensen thuis, na een voorgesprek. Vaak zitten de geïnterviewden op een rotan stoel of is een ander Indisch interieurdetail te zien. Het was de bedoeling meerdere generaties Indische Nederlanders te spreken, maar het waren vooral mensen uit de eerste generatie en enkele jongeren. Voor de geïnterviewden zijn oproepen gedaan in de plaatselijke krant. Het was moeilijk om hen te traceren, inmiddels zijn zij vaak boven de tachtig jaar. Wij hebben Charles Coors in Nijmegen kunnen vinden, die zich de film herinnerde toen hij de beelden zag.
Docent Jos Hilte herinnert zich het werken met Nono heel goed en vond hem een zeer geinspireerde man met uitgesproken ideeën. Hilte hielp mee met het houden van de interviews, bronnenonderzoek. In het Oorlogsmuseum Overloon werden pamfletten en affiches en filmbeelden uit Indonesië geselecteerd. In de film worden eerste generatie Indische Nederlanders en enkele jongeren geinterviewd. Het viel hem op dat de geïnterviewden zeer zorgvuldig en genuanceerd formuleren en hij noemde de documentaire semi-professioneel. Nono Wardenaar deed de eindmontage en voegde veel foto’s en sfeermuziek toe. De titel van de film is ontleend aan een citaat van een van de geinterviewden, een Indische Nijmegenaar uit Hatert. [waarschijnlijk hr de Bruin] Vanuit de Hogeschool werd hij ook geholpen door een technisch medewerker Frans Kleinschiphorst. Hij vertelde dat hij er bijna een jaar aan meegewerkt heeft: Vrijwel iedere week kwamen Nono en Ronny de video equipment lenen om bij de diverse mensen thuis de interviews op te nemen. Uiteraard probeerden zij ook zo veel mogelijk beeldmateriaal te vergaren. Enig moment is zelfs overwogen om nog beelden te schieten in Indonesie maar helaas was daarvoor het budged niet toereikend. Wel zijn wij met Jos Hilte nog een dag naar het oorlogsmuseum in Overloon geweest om daar enige authentieke beelden over Indonesie op te nemen.

Succes
De film bestaat uit twaalf interviews met personen uit de eerstegeneratie Indo’s. Het is niet duidelijk welke vragen zijn gesteld, maar de eerste vragen moeten wel geweest zijn: Wanneer kwam u naar Nederland? en Hoe vond u de opvang in Nederland? De vragen kwamen verder niet in beeld, waardoor de inhoud iets aan samenhang verliest; het zijn vooral registraties. Na de interviews komt een deel met korte soms schokkende en aangrijpende gesprekken over de Bersiaptijd, ingedeeld naar plaatsen in voormalig Nederlands Indië. Het interessante van de documentaire is ook dat de film relatief vroeg gemaakt is, gelet op de dàn pas opkomende belangstelling binnen en buiten de Indische kringen. De film had qua opbouw wat meer samenhang mogen hebben. Nono Wardenaar zocht samenwerking met verschillende mensen en dat lukte hem ook, maar hij was ook een solist. Het contact met het tijdschrift Moesson is na enige onenigheid gestopt. Nono heeft tevergeefs geprobeerd zijn documentaire te voor televisiebewerking bij verschillende publieke omroepen aangeboden.
Het is niet ook helemaal verklaarbaar waarom de film slechts één of twee maal is vertoond; eenmaal op de Hogeschool en waarschijnlijk een keer op de Pasar Malam in Den Bosch. Als genodigde was dr. Lou de Jong aanwezig, met wie Nono al eerder over de film had gesproken.
De redactie van IndischHistorisch.nl heeft de film uitvoerig bekeken en enkele fragmenten geselecteerd, die u nu kunt zien (hieronder). Mocht u iemand herkennen dan houden wij ons zeer aanbevolen voor een reactie.
De film is een van de beter bekeken video’s over Indische Nederlander op YouTube.