Zwarte Hollanders, Belanda Hitam: lezing 29 maart 2018

Lezingen rond het thema Zwarte Hollanders, Belanda Hitam
Donderdag 29 maart 2018 in Cultureel Centrum Rozet in Arnhem

Van 11 januari t/m 1 april 2018 staat Rozet in het teken van het thema ‘Verhalen uit diverse culturen die verbinden’. Dat betekent een groot aantal activiteiten rondom dit thema én gedurende de maanden januari, februari en maart een expositie in de hal en langs de trappen van Rozet.

Korporaal Jan Kooi, van West-Afrikaanse afkomst, werd benoemd tot Ridder 4e klasse in de Militaire Willems Orde, de hoogste militaire onderscheiding voor bewezen moed, beleid en trouw. Deze verdiensten behaalde hij in de Atjeh-oorlog (1870 – 1914). Bron: Johan Coenraad Leich 1823 –1890 Portret van Jan Kooij / Jan Kooi 1882 Olieverf op doek, Museum Bronbeek, Arnhem

De lezingen over de ‘zwarte Hollanders’, Belanda hitam zijn onderdeel van dit programma.
Weinig bekend is dat in de negentiende eeuw West-Afrikaanse mannen voor het koloniale leger, het KNIL, in Nederlands-Indië werden geworven. Uit de relaties van deze mannen met inheemse vrouwen in Indië zijn de ‘zwarte Hollanders’, ook wel te noemen Indische Afrikanen. Deze waren vooral te vinden in de Javaanse garnizoensplaatsen Batavia, Semarang, Salatiga, Solo and Purworejo.
Schrijver Arthur Japin had de Indische Afrikaan als hoofdpersonage en thema in zijn goed ontvangen roman De zwarte met het witte hart (1997). Publiciste Griselda Molemans volgde met haar boeken Zwarte huid, Oranje hart. KNIL-nazaten in de diaspora (2014) en De vergeten krijgers (2016).

Deze onbekende groep voortgekomen uit gemengd etnische relaties en direct verbonden aan de koloniale geschiedenis van Nederland, is een voorbeeld van de vele, fascinerende gevolgen die het kolonialisme met zich meebracht.
De lezingen en expositie in Cultureel Centrum Rozet geeft aandacht aan deze groep van wie nazaten in Indonesië en Nederland te vinden zijn. Centraal staat het verhaal dat die nazaten te vertellen hebben en waarmee ze waardevolle geschiedenis doorgeven van een onbekende groep in de Nederlandse koloniale geschiedenis.

Rond 1900. Zwarte soldaten uit Ghana in het KNIL tijdens de Atjeh-oorlog. De Javanen noemden hen Londo Ireng. Uit de relaties van deze soldaten met inheemse ‘inlandse’ vrouwen zijn de Zwarte Hollanders of Belanda Hitam voortgekomen. Een onbekende variant op de Indo-Europeaan of Indische Nederlander.

Anno 2018: aandacht via lezingen en een artistieke installatie
Beeldend kunstenaar Frouwkje Smits die het thema mede vorm geeft over het verhaal van de familie Toelanie:

Het familie Toelanie Archief Een onderbelicht familieverhaal in relatie tot de Nederlandse koloniale tijd.
De familie Toelanie stamt af van de ‘Zwarte Hollanders’ ​(de ‘Belanda Hitam’)​. Zoals de naar schatting 3085 West-Afrikaanse jonge mannen werden genoemd in voormalig Nederlands-Indië. Zij werden in de periode tussen 1831 en 1872 geronseld in West-Afrika, grotendeels uit het grondgebied van het huidige Ghana en Burkina Faso. Zij werden overgebracht naar Java om dienst te doen in het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL). In die tijd had Nederland de slavernij nog niet afgeschaft.

Ritie Toelanie is de afgelopen jaren bezig geweest met het verzamelen en reconstrueren van hun familiegeschiedenis. Dit heeft ze gebundeld in het boek ‘Familieverhaal van drie culturen 1850-2016’.
Samen met Ritie en Jules Toelanie heb ik, beeldend kunstenaar Frouwkje Smit, een vitrine ingericht over hun familieverhaal ‘Het familie Toelanie archief’. Dit zijn voor hen belangrijke spullen, objecten, papieren en foto’s die samen het verhaal vertellen over de nazaten van de ‘Zwarte Hollander’. Sinds een aantal jaren houd ik mij bezig met het verzamelen van persoonlijke familieverhalen, die in relatie staan tot de Nederlandse koloniale tijd. Onderbelichte verhalen die nog niet echt zijn verteld, zowel binnen families als in het Nationaal Archief, geschiedenisboeken en in ons collectieve bewustzijn. Wat wordt er wel en/of niet verteld? En hoe wordt het verhaal verteld en door wie?

Familieboek ‘Familieverhaal van drie culturen 1850-2016 door Ritie Toelanie

Deze interesse is bij mij mede ontstaan door mijn opa. Als jonge jongen heeft hij in het verzet gezeten, daarna sloot hij zich in 1946-1948 aan bij de binnenlandse strijdkrachten, Koninklijke Landmacht in voormalig Nederlands-Indië. In de afgelopen maanden woonde hij in Bronbeek in Arnhem. Dit is een Koninklijk tehuis voor oud-militairen en tevens een museum. In het museum wordt de Nederlandse koloniale geschiedenis en de rol van de overheid binnen de koloniale samenleving en het optreden van het KNIL belicht. Zowel de familie Toelanie als ik willen graag dat dit verhaal een vaste plek krijgt o.a. in museum Bronbeek en in onze geschiedenisboeken.

Vanaf februari 2018 wordt er een kunstinstallatie geplaatst, met een video over het proces van het verzamelen en de betekenis van de objecten, foto’s en het schilderij voor Ritie en Jules Toelanie. Daarnaast wordt er een lezing georganiseerd over de plek van onderbelichte (familie) verhalen van de nazaten van Zwarte Hollanders in instituties zoals musea en archieven die erfgoed en geschiedenis maken en bewaken.

Frouwkje Smit, januari 2018
Met veel dank aan: ​Jules en Ritie Toelanie, Rozet, Stephanie Welvaart en Tessa Hendriks.

Informatie over de lezingen
Dag en datum: donderdag 29 maart in Rozet in Arnhem. In Rozet is een  bijbehorende installatie geplaatst Het Toelanie Archief, dat deel uitmaakt van de groepsexpositie ‘Verhalen uit diverse culturen die verbinden’, ook in Rozet.

De familie Toelanie stamt af van de ‘Zwarte Hollanders’ (de ‘Belanda Hitam’). Zoals de naar schatting 3085 West-Afrikaanse jonge mannen werden genoemd in voormalig Nederlands-Indië. Zij werden in de periode tussen 1831 en 1872 geronseld in West-Afrika, grotendeels uit het grondgebied van het huidige Ghana en Burkina Faso. Zij werden gedwongen overgebracht naar Java om dienst te doen in het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL). In die tijd had Nederland de slavernij nog niet afgeschaft.
Ritie Toelanie, getrouwd met Jules Toelanie, een kleinzoon van een van deze mannen, is de afgelopen jaren bezig geweest met het verzamelen en reconstrueren van hun familiegeschiedenis. Dit heeft ze gebundeld in het boek ‘Familieverhaal van drie culturen 1850-2016’. Samen met Ritie en Jules Toelanie heb ik, beeldend kunstenaar Frouwkje Smit, een vitrine ingericht over hun familieverhaal ‘Het familie Toelanie archief’. Daarnaast heb ik een installatie gemaakt het ‘Wachtershuisje’, i.s.w met het Boomhuttenmeisje Tessa Hendriks, en een video over meneer en mevrouw Toelanie.

Deze avond de ‘Zwarte Hollanders’ (Belanda Hitem) wordt georganiseerd door Rozet in samenwerking met beeldend kunstenaar Frouwkje Smit en socioloog Stephanie Welvaart.

Wie waren deze Zwarte Hollanders? Wat is het belang van familieverhalen en officiële geschiedschrijving.
Wie schrijft de (koloniale) geschiedenis, wie bepaalt welke verhalen erbij horen en welke niet? De avond bestaat uit lezingen van diverse mensen.

Programma:
19.00 Welkom en toelichting expositie ‘Verhalen uit diverse culturen die verbinden’ door Rozet.
19.10 Inleiding door Frouwkje J. Smit en Stephanie Welvaart
19.20 Familie Toelanie
19.30 Wouter Neuhaus, kleinzoon van Daan Cordus van Indo-African Foundation
19.45 Museum Bronbeek, Arnhem
19.50 The Black Archives door Miguel Heilbron
20.20 Afsluiting
20.30 Borrel/bekijken van de tentoonstelling

Praktische informatie:
Rozet, Kortestraat 16, 6811 EP Arnhem
Toegang is gratis.
http://www.rozet.nl/agenda/lang/1013-29-3-zwarte-hollanders-belanda-hitam
https://www.facebook.com/events/170255480448477/?active_tab=about

 

1 thought on “Zwarte Hollanders, Belanda Hitam: lezing 29 maart 2018

  1. Op 6 augustus 1897 viel een eenheid van het Korps Marechaussee het landschap van Soekoen (bij Sigli) aan en doodde meer dan 57 mannen. Slechts een paar minuten later na hun actie poseren ze terwijl ze op de lichamen van de Atjeh-martelaren stappen voor fotograaf Christiaan Benjamin Nieuwenhuis. Het nieuws van de overwinning werd onmiddellijk naar Batavia en Nederland gestuurd. Op deze foto echter zijn overwegend Ambonese, Javaanse en Sumatraanse troepen zichtbaar onder leiding van Nederlandse hogere officieren. Vooraan zijn twee of 3 man van Afrikaanse afkomst zichtbaar.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Time limit is exhausted. Please reload CAPTCHA.

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.